Las Sobieskiego


Las Matki Mojej

W początkach XX w. ten kompleks leśny zwany był Lasem Wawerskim. Była to 870-hektarowa pozostałość wielkiej Puszczy Mazowieckiej, znajdującej się o 10 km od centrum Warszawy. Historia powstania kompleksu Las Matki Mojej związana jest z II wojną światową i okupacją hitlerowską. Zapoczątkowane przez grupę osób prace związane z zalesianiem nieużytków o charakterze wydmowym tego obiektu, w rzeczywistości były przykrywką dla konspiracyjnej działalności przez nie prowadzonej.

Prawdopodobnie dlatego efektywność przeprowadzonych wówczas zalesień była niewielka. Po wojnie około roku 1950 podjęto systematyczne prace zalesieniowe, które doprowadziły do powstania tego kompleksu. Kompleks ten położony jest we wschodniej części m.st. Warszawy, w Dzielnicy Wawer. Powierzchnia Lasu Mojej Matki wynosi 14,25 ha. Ma on wyraźne granice i usytuowany jest pomiędzy ulicami Strusią, Akwarelową i Łysakowską. Ze względu na ubogie siedlisko skład gatunkowy oraz podszyt są mało zróżnicowane. Mimo to Las Matki Mojej jest chętnie odwiedzanym miejscem spacerowym przez okolicznych mieszkańców. Na skraju drzewostanu znajdują się tablice informacyjne, ławki zaś przez środek kompleksu przebiega kilka ścieżek i droga będąca jednocześnie granicą oddziałów.

Olszynka Grochowska

Nazwa Olszynka Grochowska znana jest chyba każdemu dorosłemu Polakowi. To w tym miejscu rozegrała się najkrwawsza bitwa zrywu narodowowyzwoleńczego Polaków w obronie niepodległości podczas Powstania Listopadowego w dniu 25 lutego 1831 roku. Obecny rezerwat "Olszynka Grochowska" pokrywa się częściowo z historyczną Olszynką bronioną przez oddziały powstańcze w 1831 roku. Olszynka Grochowska przeszła do historii jako polskie Termopile. Dała siłę i przeświadczenie Polakom, że skuteczna walka z armią rosyjską jest możliwa. Był to jeden z nielicznych sukcesów polskiego oręża w zmaganiach powstańczych.

W trakcie prac ziemnych prowadzonych na tym terenie w różnym okresie czasu natrafiono na szczątki ludzkie, elementy oporządzenia żołnierzy polskich i rosyjskich, a także fragmenty broni palnej i siecznej. Szczątki poległych składano we wspólnej mogile wykopanej na szczycie niewielkiej wydmy, która znajduje się w północno-wschodniej części obecnego rezerwatu. Na pomniku z tablicą pamiątkową możemy przeczytać napis: "Przechodniu powiedz współbraciom, że walczyliśmy mężnie i umierali bez trwogi Ale z troską w sercu o losy Polski Losy przyszłych pokoleń - o wasze losy".

W 1936 roku zasadzono na terenie dawnej Olszynki pierwsze drzewa. Wybuch II wojny światowej przerwał zalesianie terenu i prace zmierzające do budowy mauzoleum. Po zakończeniu wojny powrócono do realizacji przedwojennych planów i ponownie obszar Olszynki zalesiono w latach 1947-1950. W ten sposób utworzono jeden z większych obszarów zieleni wysokiej po wschodniej stronie miasta Warszawy, który stał się naturalną barierą rozwoju miasta i miejscem wypoczynku dla mieszkańców okolicznych osiedli.

Rezerwat przyrody "Olszynka Grochowska" powołany został na mocy zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 24 listopada 1983 roku. Olszynka Grochowska zaliczona została do rezerwatów krajobrazowych, ponieważ celem jego utworzenia było zachowanie ze względów krajobrazowych, społecznych i historycznych fragmentu lasu rosnącego na obszarze pola bitwy pod Grochowem w 1831 roku.

Powierzchnia uroczyska Olszynka Grochowska wynosi na dzień dzisiejszy 69,39 ha z czego w skład rezerwatu wchodzi 56,46 ha. Pozostała część tj. 12,93 ha stanowi otulinę rezerwatu. Zadaniem otuliny jest ochrona rezerwatu przed ingerencją zewnętrzną, a więc jej eliminowanie lub ograniczenie.

Olszynka Grochowska ma jasne i czytelne granice. Mocno wydłużony kształt uroczyska ograniczony jest ulicami Szeroką, Chłopickiego, a od południowo zachodniej strony linią kolei z Warszawy do Otwocka. W północno-zachodniej części kompleks graniczy z Ośrodkiem Badawczym Kolejnictwa. Na południowym skraju rezerwatu znajdują się fragmenty umocnień ziemnych z czasów Insurekcji Kościuszkowskiej. W 1794 roku, gdy Warszawie zagroziły wojska pruskie i rosyjskie, Kościuszko nakazał otoczyć miasto siecią fortec przy wszystkich drogach wjazdowych do stolicy. Na skraju lasu Olszynka, przy starym trakcie biegnącym do Warszawy od wschodu, zbudowano fort ziemny oznaczony numerem XIX. Do istnienia tego fortu nawiązuje nazwa pobliskiej ulicy Wały Kościuszkowskie.

Las Bródno

Kompleks leśny Bródno, o powierzchni 88,91 ha, jest jednym z ośmiu uroczysk Obwodu Leśnego Las Sobieskiego. Znajduje się na Targówku pomiędzy ruchliwą Trasą Toruńską i ul. Radzymińską. W jego rejonie obecnie rozwijają się liczne hipermarkety oraz osiedla, izolując kompleks od innych lasów. Bliskie sąsiedztwo z centrami handlowymi sprawia, że jest to coraz chętniej odwiedzany las. Turystom udostępnione zostały wszystkie drogi przecinające kompleks. Utworzono również ścieżki - rowerową i edukacyjną".

Przed wiekami tereny te porastała olbrzymia puszcza zwana Bródnowską (w niektórych źródłach określaną mianem Bródnowskiej). Rozwój osadnictwa sprawił, że lasy w tej części Mazowsza zaczęły gwałtownie zmniejszać zasięg. O dawnym podmokłym i dosyć niedostępnym charakterze tych lasów świadczą zachowane do dziś, mimo licznych prób odwodnienia, siedliska podmokłe.

Las Sobieskiego

W latach 30. XX w., kiedy to rozstrzygał się los Lasu Wawerskiego, wchodził on w skład dóbr wilanowskich Adama hr. Branickiego. Był jedynie niewielką częścią olbrzymich podwarszawskich posiadłości hrabiego, które w głównej mierze rozlokowane były w rejonie Wilanowa, Kabat i dzisiejszych Lasów Chojnowskich.

Obecnie uroczysko Las Sobieskiego ma powierzchnię 516,60 ha i stanowi trzon Obwodu Parków Leśnych "Las Sobieskiego". Jest to drugi co do wielkości kompleks leśny w Warszawie i największy w jej prawobrzeżnej części. Większość granic lasu stanowią osiedla mieszkaniowe: Stara Miłosna, Anin, Marysin Wawerski, Zielona, Groszówka; a także słabej jakości lasy prywatne i stanowiące własność PKP. Niektóre drogi zostały zagospodarowane turystycznie, ustawiono przy nich drewniane ławki, płotki ochronne i kosze na śmieci. Prócz dobrego zagospodarowania turystycznego, w Lesie Sobieskiego znajdują się również miejsca pamięci i pomniki. Od strony ul. Kościuszkowców usytuowany jest cmentarz ofiar II wojny światowej, zaś przy ul. Korkowej cmentarz komunalny. Również przy tej ulicy znajduje się kapliczka ustawiona w miejscu dawnego ołtarza polowego. Natomiast przy ul. Jagiellońskiej w Wesołej, w sąsiedztwie Lasu Sobieskiego ustawiono Obelisk Piłsudskiego. Położenie Lasu Sobieskiego na skraju Warszawy, w rejonie dużych osiedli, determinuje funkcję pełnioną przez ten las. Zabiegi gospodarcze ograniczone są tu do niezbędnego minimum, natomiast najistotniejsze są funkcje rekreacyjne i wypoczynkowe terenu. Między innymi w tym celu powstała ścieżka edukacyjna, rozpoczynająca się i kończąca przed siedzibą kancelarii w oddziale 1g, w rejonie osiedla Zielona. Rozpoczyna się ona dużą tablicą, natomiast dalsze jej zwiedzanie powinno odbywać się po zaopatrzeniu się w kancelarii w niewielki przewodnik.

Edukacja i rekreacja to nie jedyne cele stawiane przed Lasem Sobieskiego. Jako drugi co do wielkości kompleks leśny w stolicy, pełni również rolę filtra powietrza dla miasta. Bezcenna jest funkcja związana z zachowaniem bogactwa przyrodniczego tego terenu. Las Sobieskiego jest bardzo istotnym łącznikiem pomiędzy lasami Nadleśnictw: Drewnica (na północy) i Celestynów (na południu). Korzystają z niego liczne gatunki zwierząt z największymi, jak łosie czy dziki na czele, wędrujące między mniej odwiedzanymi przez ludzi ostojami. Na szczególną uwagę zasługuje funkcja naukowa, którą pełni rezerwat "Las im. Jana III Sobieskiego". Głównym celem, a zarazem przedmiotem jego ochrony, jest zachowanie naturalnych płatów lasów dębowo-sosnowo-lipowych, które były niegdyś charakterystyczne dla tego rejonu.